Erzincan ve siyanür…Türk Toraks Derneği Etraf Sıkıntıları ve Akciğer Sıhhati Çalışma Kümesi, siyanür madeni hakkında açıklam yaptı.
Derneğin açıklaması şöyle,
13 Şubat 2024 Salı günü öğlenden sonra tekrar bir facia haberiyle sarsıldık. Haziran 2022’de Fırat Nehri’ne sızıntı nedeniyle gündeme gelen Anagold Madenciliğe ilişkin Erzincan İliç Çöpler Altın Madeni yine acı bir olayla gündemde. Türk Toraks Derneği Merkez İdare Şurası Üyesi Doç. Dr. Nilüfer Aykaç, “Madende siyanür ve ağır metallerin bulunduğu toprağın istiflendiği yığında göçük olduğunu, 9 madencinin göçük altında kaldığını üzülerek öğrendik. Maalesef felaket tekrar geliyorum dedi. Şirketin olması gerekenden daha fazla yığın yapmasının göçük oluşmasına yer hazırladığı haberler ortasında yer alıyor” diye konuştu.
Türk Toraks Derneği Etraf Problemleri ve Akciğer Sıhhati Çalışma Kümesi Lideri Prof. Dr. Sebahat Genç ise, daha evvel toprak yapısının geçirgenliği, gerekli denetimlerin eksikliğiyle atık barajları çevresinde çeşitli sızıntılar yaşandığını söyledi.Kazalar Tüm Ekosistemi Etkiliyor
Türkiye’nin ikinci büyük madeni olan Çöpler Madeni, Fırat Nehri’ne 350 metre aralıkta ve fay hattı üzerinde olduğuna dikkat çeken Doç. Dr. Aykaç, “Uzmanların ihtarlarına, açtıkları davalara rağmen maden yıllardır çalışmaya, kapasite artırmaya devam ediyor. Oluşan göçük nedeniyle siyanür ve kurşun, bakır, çinko, civa ve kadmiyum üzere sıhhate ziyanlı ağır metaller içeren atıkların (liç) nehre ulaşma tehlikesi vardır. Irmağa ulaşmasa bile yağmurlarla havaya, toprağa-yeraltı sularına karışabilir ve tüm canlıların sıhhatine ziyan verebilir.” diye belirtti. Doç. Dr. Nilüfer Aykaç, açıklamasına şöyle devam etti. “2017’de Çöpler Kompleks Madeni Kapasite Artışı Projesi Kesin ÇED (Çevre Tesir Değerlendirme) Raporu ile ilgili olarak, raporda yer alan kimyasallar ve mümkün sıhhat tesirleri konusunda derneğimize yapılan müracaata istinaden hazırlanan görüş raporunda, madende kullanılacak kimyasalların (başta sülfürik asit ve siyanür olmak üzere) çabucak hepsinin insan sıhhati ve ekoloji için ziyanlı olduğu konusunda ikaz yapılmış ve kaza/afet durumunda oluşabilecek olumsuz tesirlerin, ırmak havzasındaki tüm coğrafyayı ve ekosistemi etkileyebileceği belirtilmiştir. Madencilikte açığa çıkabilecek atıkların kontrolünü sağlamak üzere 15.07.2015 tarihli Resmî Gazete’de "Maden Atıkları Yönetmeliği yayınlanmış, Madde-5 Genel Kararlar başlığı altında, maden atıklarının tarifi, ölçüsü, bertaraf yöntemleri ve gerekli bütün kararlar açıkça belirtilmiştir. Kullanılan siyanürün ve süreçler sırasında açığa çıkan ağır metallerin bu işletmelerdeki patlatma, zelzele, yağmur ve öbür tesirlerle sızma veya taşma yoluyla etrafa dağılması doğal ortam için önemli bir potansiyel tehdittir. 2000 yılında Romanya'da meydana gelen maden kazası sonucunda ırmaklara karışan baraj atıkları su canlılarının ölümüne neden olmuş, Çernobil nükleer kazasından sonraki en yıkıcı endüstriyel kazalardan biri olarak kayıtlara geçmiştir. Ülkemizde de daha evvel Kütahya (2011) ve Giresun Şebinkarahisar’da (2021) benzeri kazalar yaşanmıştır”
Tüm Canlıların Sıhhati İçin Tehdit Oluşturuyor
Türk Toraks Derneği Etraf Problemleri ve Akciğer Sıhhati Çalışma Kümesi Lideri Prof. Dr. Sebahat Genç ise, daha evvel toprak yapısının geçirgenliği, gerekli denetimlerin eksikliğiyle atık barajları çevresinde çeşitli sızıntılar yaşandığını hatırlatarak, “Ayrıca açık havuzlardaki siyanürün hidrojen siyanür olarak havaya salınımı da makul derişimlerde önemli tehdit oluşturarak hem işletmede çalışanlar hem de atık barajlarına yakın yaşayan her canlı için önemli bir tehdit oluşturmasına karşın, baraj etrafında ve makul yerleşim yerlerinde hür hidrojen siyanürü izleyen rastgele bir ölçüm ve değerlendirme formülünün olmayışı, bu tesirin göz arkası edildiğini göstermektedir. Atık suyunun evaporatörlerle havaya verilmesi de havadaki hidrojen siyanür ölçüsünü artırarak teneffüs yoluyla zehirlenmelere yol açabilir.” dedi. Bölgede akut siyanür zehirlenmesine karşı ikazlarda bulunulması gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Genç, “Siyanür, teneffüs ya da ağız yoluyla bedene girer ve muhakkak bedellerin üzerinde zehirlenme etkileri ortaya çıkar. Akut zehirlenmede teneffüs zorluğu, süratli ve derin teneffüs, sara nöbetleri, bilinç kaybı, öksürük, burunda tıkanıklık, kanama, deride hassasiyet, ağrı, çarpıntı, bulantı-kusma, koma ve ölüm görülebilirken, uzun vadeli maruziyete bağlı tiroid hormon bozuklukları, yorgunluk, baş dönmesi, baş ağrısı, kulak çınlaması, davranış bozuklukları, hafıza kaybı, görme bozuklukları, bayılma, kollarda bacaklarda uyuşma üzere şikayetler ortaya çıkabilir.” konuştu.
Raporu Murat Kurum Onaylamış…
“Bölgede hava, su ve toprakta siyanür ölçümlerine ek olarak kurşun, bakır, civa üzere öbür ağır metallerle ilgili gerekli ölçümler de yapılmalı ve halka bilgi verilmelidir.” diyerek ihtarda bulunan Prof. Dr. Sebahat Genç, şöyle devam etti: “Siyanürün uzun tesirleri için bölgeden örnekler alınmalı seviye belirlenmeli tüm canlıların maruziyeti için aksiyon planı oluşturulmalı ve tedbir alınmalıdır. Ayrıyeten siyanür yarılanma ömrü 1-3 yıla kadar uzayabildiği için uzun periyot ölçümleri ve sıhhat denetimleri de yapılmalıdır. Eski Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’un onayladığı ÇED raporunda, proje alanında toprak kayması riski bulunmadığı belirtilmiş olması ve akabinde bu felaketin ortaya çıkması dikkat caziptir. Bu durum ÇED raporlarının bilimsel ve kamu faydasına alınmadığının bir göstergesi olduğunu düşündürmektedir. Ülkemizde bilimsel, halkı, ekolojiyi ve çevreyi önceleyen ÇED raporları hayata geçirilmeli, ÇED yanında Sıhhat Tesir Kıymetlendirme (SED) kesinlikle yürürlüğe konulmalıdır. Türk Toraks Derneği, sürdürebilir gelecek ve ömrü temel amaca koymaktadır. Kalkınma öncelikli ve çevreyi, doğayı, ekosistemi öncelemeyen yatırımların karşısındadır. Göçük altında kalan işçilerimizden iyi haberler almak yüreğimizi biraz olsun ferahlatacaktır. İnsan hayatına karşın bir ekonomik faaliyet yapılamaz” (BSHA – Bilim ve Sıhhat Haber Ajansı)
