Arabuluculuk, uyuşmazlığın mahkeme dışında süratli ve kesin bir halde çözümlenmesini emeller ve tüzel bir kurumdur. Tarafların rastgele bir nedenle yaşadığı uyuşmazlık sonucunda, mahkemeye başvurmadan evvel ortak bir tahlilde buluşabilmesini sağlayan bu hizmete, mahkemeden sonra da başvurulabilir.
Arabuluculuk hizmeti, zarurî arabuluculuk ve ihtiyari arabuluculuk olmak üzere ikiye ayrılmaktadır;
- Zorunlu Arabuluculuk: Birtakım uyuşmazlıklar için mahkemeye dava açmadan evvel arabulucuya gitme mecburiliği bulunur. Mecburî arabuluculuk, ilgili uyuşmazlıklar için dava kaidesi olarak kabul edilir. Buna nazaran, arabulucuya gitmeden açılan dava, dava kuralı eksikliği nedeni ile reddedilir. Ticari davalar ve iş davalarına mevzu olan birtakım talepler zarurî arabuluculuk hizmeti kapsamına alınmıştır
- İhtiyari Arabuluculuk: Bu arabuluculuk ise tarafların arabulucuya gitme mecburiliği olmamasına karşın, sorunun tahlili için dava açılmadan evvel arabulucuya gitmeyi tercih etmesi halinde devreye girer. Taraflar her türlü özel hukuk uyuşmazlığı ile ilgili olarak arabuluculuk yoluna başvurabilir.
ARABULUCU KİMDİR? NASIL ARABULUCU OLUNABİLİR?
Arabulucu olmak için bireylerin hukuk fakültesi mezunu olması gerekir. Birebir vakitte mesleğinden en az beş yıl boyunca tecrübe kazanmış olma kuralı da vardır. Bağlantı ve görüşme teknikleri hususlarında uzmanlık eğitimi alınması da arabulucu olma kaideleri ortasında yer alır. Avukatların da arabulucu olabilme hakkı bulunduğundan, bu bireyler çoklukla arabulucu avukat olarak tanımlanır.
Arabulucular hukuk fakültesinden mezun olduktan sonra bağlantı teknikleri, müzakere ve uyuşmazlık tahlil usulleri, davranış psikolojisi üzere teorik ve pratik bilgileri içeren mesleksel eğitim almak zorundadır. Mesleksel eğitimi tamamlayan bireylerin daha sonra arabuluculuk imtihanı ile mesleksel yeterlilikleri ölçülür. İmtihanı muvaffakiyet ile tamamlayan şahıslar, arabulucu olarak çalışmak için listeye kayıt yapmak zorundadır. Bilhassa yalnızca Adalet Bakanlığı tarafından tutulan arabuluculuk listesine kayıtlı şahıslar arabuluculuk faaliyetini yürütebilme yetkisine sahiptir.
HANGİ UYUŞMAZLIKLARDA ARABULUCULUĞA BAŞVURULMAZ?
Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri türel problemlere dair uyuşmazlıklar arabuluculuk yolu ile çözülmez. Lakin tarafların üzerinde tasarruf edemeyeceği uyuşmazlıklar çoğunlukla kamu hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklardır. Kamu hukukunun yanı sıra aile hukuk üzere özel hukuk alanlarına dair kimi tüzel sıkıntılar da arabuluculuk yolu ile çözülemez.
Bunların yanı sıra Ceza Mahkemesi Kanunu’na nazaran uzlaştırma ve uzlaşma kapsamında olan bir cürüm ile ilişkili uyuşmazlıklar da arabuluculuk kanunu dışında yer alır. Tarafların arabuluculuğa gidemeyecekleri uyuşmazlıklar şu biçimde sıralanabilir;
- Ceza davaları
- Nüfus kaydının düzeltilmesi ya da değiştirilmesi davaları
- Çocuğun velayeti
- Aile içi şiddet tezini içeren uyuşmazlıklar
- İdari yargının yetkisine giren tam yargı davası ve iptal davası
- Vergi hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklar
- İş hukukundan kaynaklanan hizmet ya da iş kazasının tespiti üzere tüm tespit davaları
ARABULUCU MÜRACAAT MÜHLETİ NASIL İŞLER?
Uyuşmazlık yaşayan taraflar, dava açılmadan evvel ya da dava açıldıktan sonra arabuluculuk hizmeti alma konusunda muahede sağlayabilir. Bu nedenle taraflar arabulucuya gitme konusunda anlaştığı surece uyuşmazlığın her basamağında arabuluculuk kurumuna müracaat yapılabilir.
Dava açıldıktan sonra görülen mahkeme de tarafların arabulucuya başvurması istikametinden bilgilendirme yapabilir. Uyuşmazlığın taraflarından biri dava açılmadan evvel ya da dava açıldıktan sonra öbür tarafa arabulucuya başvurma konusunda bir teklif sunabilir. Arabulucu hizmetine başvurma konusunda karşı tarafa iletilen teklif, otuz gün içerisinde olumlu cevaplanmaz ise otomatikman reddedilmiş olarak kabul edilir. Dava açıldıktan sonra tarafların bir arada arabulucuya başvuracaklarını beyan etmesi halinde ise yargılama, mahkemece üç ayı geçmemek üzere ertelenir. Bu müddet içerisinde tarafların mahkemeye yine birlikte başvurması halinde üç aya kadar uzatma sağlanabilir.
